A participación cidadá na sociedade dixital: diagnóstico e propostas de Xacias Coop

woman in black tank top
  • Reflexionamos sobre a situación do actual ecosistema de redes sociais e achegamos algunhas medidas para fortalecer a relación entre as institucións municipais, as máis próximas ás persoas, e a súa veciñanza.

O xurdimento das redes sociais virtuais estivo acompañado dun discurso case mitolóxico. Moitas correntes de pensamento auguraban que as novas tecnoloxías da información e da comunicación producirían de xeito automático un incremento da participación da cidadanía nas institucións políticas, amais dunha profundización democrática. Porén, a perspectiva que ofrece o paso do tempo obriga a poñer en dúbida a consideración de que as aplicacións dixitais fomenten a participación cidadá dun xeito determinista e repensar as accións proactivas que poden tomar as institucións para lograr este propósito.

Se repasamos a maneira na que diversos científicos sociais, xornalistas ou activistas relataron e analizaron os movementos políticos xurdidos como resposta á crise financeira de 2008, aparece unha e outra vez un relato no que as redes sociais actúan como ferramentas dinamizadoras de procesos democráticos.

Segundo este enfoque, a Primaveira Árabe, o 15M ou o Occupy Wall Street serían movementos tan multitudinarios e dinámicos grazas ao papel das redes sociais na organización, coordinación e reprodución das protestas en diferentes partes do mundo. Con todo, autores como César Rendueles afirman que esta perspectiva das TIC está cargada de determinismo e ciberfetichismo. Para o propio Rendueles o papel das redes sociais no inicio do 15M foi máis un obstáculo a evitar que un proceso posibilitador da protesta.

As redes sociais teñen que primar as necesidades colectivas e sociais por enriba das individuais para fomentar a participación cidadá.

O que sabemos actualmente é que o deseño, o funcionamento algorítmico e o tipo de experiencia de usuario que fomentan aplicacións como TikTok, X ou YouTube, lonxe de fomentar a participación cidadá, impulsan un tipo de interacción máis individualista que colectiva e máis vencellada ao incremento do consumismo que á deliberación democrática. Isto acontece debido ao modelo de negocio de empresas como Google, Meta ou Amazon.

A materia prima da actividade destas compañías é o tempo de atención dos usuarios, e iso contextualiza o seu propósito comercial: capturar o máximo tempo posible de cada persoa cun contido personalizado e hiperestimulante. Canto máis tempo de atención dos usuarios, máis cantidades de datos recompilados. As empresas procesan e fragmentan esta información e crean “paquetes de datos” ou “perfís de consumidores” en función dos intereses persoais, da situación xeográfica, da idade e moitas outras variables. A recolección de información permite proxectar anuncios hiperpersonalizados para aumentar o volume de vendas e contidos adaptados a cada un que impliquen un maior tempo de uso das apps.

Polo tanto, no scroll instaurado nestes lugares dixitais prima máis o consumo individual que as nosas necesidades colectivas e sociais vencelladas á organización política, a reunión con outras persoas coas mesmas necesidades ou a participación activa nas institucións da nosa contorna. Lonxe de constituírse como ferramentas deliberativas, foméntase unha delegación da política nos cargos representativos.

Mais é necesario aclarar que existen diversas excepcións a este proceso e abundantes organizacións que reman a contracorrente por resistir a estas dinámicas. Ao mesmo tempo, non sería serio afirmar que a crise de representatividade, os altos niveis de abstención nos comicios ou a escasa organización colectiva da sociedade poidan explicarse tan só polas consecuencias destas dinámicas nas plataformas dixitais.

Precisamos novos espazos dixitais máis democráticos, de carácter público, para incrementar as fórmulas de participación cidadá na rede.

Os parágrafos anteriores poderían denotar que non existe unha saída a este proceso para as persoas e para as institucións que realmente busquen incrementar a participación cidadá. Mais, lonxe de pretender amosar unha actitude catastrófica, cómpre explicar que o problema non son nin as TIC nin as redes sociais, senón os usos mercantís que promoven as empresas que monopolizan a propiedade destes lugares.

Para a resolución desta problemática, é preciso edificar unha regulación que asegure unha experiencia de usuario distinta e un emprego democrático dos datos, xunto con espazos dixitais de propiedade pública. Namentres non aconteza este cambio de paradigma, as institucións locais teñen o deber de resistir a tendencia e fomentar a participación cidadá de calidade cun eixo claro: lograr unha maior convivencia e acadar unha lexitimidade democrática que se está vendo ameazada polo crecente autoritarismo noutros países.

As propostas de Xacias para a mellora da participación cidadá

Que poden facer entón as institucións locais, as máis próximas ás persoas, para fomentar a participación cidadá e mellorar a súa relación cos veciños e veciñas namentres non se regule a actividade destas compañías transnacionais?

Debemos tomarnos en serio esta tarefa e adicar tempo, esforzos, recursos e imaxinación para fomentar a participación e reverter a deriva na que nos atopamos. Xacias Coop pretende ofrecer estas accións ás institucións locais co obxectivo de acadar unha vida política nos concellos máis democrática, participativa e habitable. Estas son algunhas medidas que propoñemos para promover a participación cidadá dende diferentes ámbitos:

  • Incluír á mocidade e á infancia nos procesos de participación da cidadanía: accións dedicadas á divulgación das tarefas desenvolvidas polas institucións locais e a promoción dos valores democráticos co obxectivo de involucrar ós mais novos na vida política.
  • Desenvolver formatos e espazos dixitais alternativos ás plataformas hexemónicas para fomentar a participación nos termos e nas formas axeitadas para cada territorio.
  • Celebrar actos periódicos en versión presencial e dixital co obxectivo de explicar a acción de goberno dun xeito didáctico. Estes actos servirían de exposicións dos éxitos e as dificultades do traballo da corporación municipal co propósito de facer partícipes dos mesmos ós veciños e ás veciñas.
  • Incorporar metodoloxías e estratexias que permitan o diálogo entre persoas con opinións contrarias, fomenten a comunicación interxeracional e, en definitiva, establezan relacións de confianza e lexitimidade que desactiven os filtros burbulla.
  • Organizar obradoiros de alfabetización mediática e tecnolóxica na que os veciños e as veciñas poidan comprender o funcionamento destas ferramentas e aprender a empregalas dun xeito que favoreza a vida do concello dende distintos ámbitos.

Estas cinco propostas son tan só unha pequena mostra do que se pode facer dende os concellos para temperar a crise de participación e representatividade existente. Configúranse como medidas humildes, pero imprescindibles no contexto actual, sen espazos dixitais que melloren e amplíen a convivencia democrática.

Falamos?
+34 624 73 73 46 / info@xacias.com

Se queres que un axente especializado xestione a túa comunicación política ou institucional, en Xacias podemos axudarche a logralo. Gabinete de prensa, asesoramento no deseño de relatos, contidos dixitais e community management... o que precisas a nivel comunicativo, ao teu alcance.

Deja un comentario

Tu dirección de correo electrónico no será publicada. Los campos obligatorios están marcados con *

Scroll al inicio